به بهانه نگارش رساله آیت الله جوادی آملی

حضرت آیت الله جوادی آملی از فقهای به نام و مفسران عالی قدر عالم تشیّع این روزها مشغول نگارش رساله توضیح المسائل خود است که انشاءالله در بهمن نود و سه منتشر شده و در اختیار مقلدانشان قرار خواهد گرفت.

در عظمت شخصیت علمی این فقیه وارسته هر چه گفته شود کم بوده و نام این علامه بزرگ هرگز از حافظه تاریخ اسلام فراموش نخواهد شد.

نمی دانم چرا وقتی این خبر را شنیدم یاد نکته ای افتادم که به گمانم بیان آن خالی از لطف نیست. اگر اطلاعات من درست باشد نخستین رساله توضیح المسائل به شکل امروزی آن توسط آیت الله العظمی بروجردی منتشر شده است. جایی خوانده ام ابتکار این کار برعهده شیخ محمود حلبی بوده است. همان شیخ محمود حلبی معروف که روحانی محترم اما دچار برخی برداشت های ناقص و مشکوک از مکتب اسلام بود و انجمن حجتیه را پایه گذاشت و .... بگذریم. اصلاً نمی خواهم وارد این نوع مباحث شوم و یقین هم ندارم این ادعا صحیح باشد.

اگر دقت کرده باشید تقریباً همه رساله های موجود با یک ترتیب و اسلوب مشترک به نگارش درآمده و تنها تغییراتی که به چشم می خورد تنوع آرای فقهی مراجع عظام است. اگر کمی هم بیشتر دقت کرده باشید لابد متوجه شده اید که تقریباً اکثر ابواب و احکام مطرح شده در رساله های عملیه، جنبه فردی دارند و نسخه خاصی برای زندگی اجتماعی مبتنی بر سبک و سیاق دینی ارائه نمی دهند. این موضوع در حالی است که اسلام تأکید فراوانی بر حیات اجتماعی بشر داشته و به منظور دستیابی به زندگی سالم اجتماعی و پویایی جامعه دینی، حرفهای فراوانی برای گفتن دارد.

به راستی چرا در خصوص مسائل مهمی چون امر به معروف و نهی از منکر و شرایط و احکام آن، جهاد فی سبیل الله و لزوم کمک به مجاهدان جبهه جهانی اسلام، ولایت فقیه و احکام مربوط به حکومت اسلامی، ضرورت التزام به اصل قرآنی نفی سبیل و مصادیق اجتماعی و اقتصادی آن، حرمت اعانه به جور، سبک زندگی فقهی و... مطلب خاص و تأثیرگذاری در رساله ها به چشم نمی خورد؟ آیا مسائلی که بیان شد به اندازه احکام مزارعه و مساقات و .... دارای اهمیت و جایگاه فقهی نیست؟

به نظر می رسد حضرت آیت الله جوادی آملی که عالمی آگاه به زمان بوده و درک جامعی از شرایط امروز و آینده جهان اسلام دارند در صورت صلاحدید خویش می توانند در اقدامی مبتکرانه، رساله ای را به نگارش درآورند که ابعاد مختلف دین جهان شمول اسلام را برای جویندگان راه حقیقت معرفی نماید. بی شک این خلّاقیّت تاریخی می تواند الگوی سایر بزرگان حوزه قرار گرفته و مبدأ آغاز حرکت سرنوشت ساز عالم اسلام به سوی افق روشن تمدن بزرگ اسلامی در پهنه گیتی محسوب شود.