تذکراتی پیرامون شبهه ارتباط عزای معصومین(ع) با افسردگی و روانِ پریشان!

✍دکتر علیرضا سفیدچیان

روان‌پزشک و عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی بابل 

١) عزادارى برای معصومین(ع) دارای فلسفه و مبانی دینی و منطقی مستحکمی است که تبیین صحیح این مبانی همچون: «محبت و دوستى»، «انسان‌سازی»، «جامعه‌سازى»، «انتقال دهنده فرهنگ اسلامی و انسانی» و... می‌تواند در تغییر و تصحیح نوع دیدگاه و رفتار نسب به موضوع عزاداری، تأثیرگذار باشد.

٢) عزادارى از سر معرفت و شناخت به ائمه_معصومین، در واقع یادآورى فضایل و آرمان‌های آنان بوده و بدین شکل، آدمى را به سمت الگوگیرى و الگوپذیرى از آنان سوق مى‌دهد. 

فردى که با معرفت در مجالس_عزادارى، شرکت مى‌کند؛ شعور و شور، شناخت و عاطفه را درهم می‌آمیزد و در پرتو آن، انگیزه‌ای قوى در او پدیدار گشته و هنگام خروج از مراسم، مانند محبى مى‌شود که فعّال و شتابان، به دنبال پیاده کردن اوصاف محبوب در وجود خویشتن است.

٣) هنگامى که مجلس عزادارى، موجب انسان‌سازی گشت؛ تغییر درونى انسان به عرصه جامعه نیز کشیده مى‌شود و آدمى می‌کوشد تا آرمان‌های اهل بیت(ع) را در جامعه حکم فرما کند.

۴) شیعه در مرثیه‌سرایی، سوگواری روشنگرانه دارند؛ نه شیون بی هدف! فرد با عزاداری هدفمند و عزت‌مدار، به تمام زندگی خود هدف می‌بخشد و حیات خود را حسینی می‌سازد و کسب نشاط می‌کند و به سمت زندگی با عزّت و فرار از مرگ ذلّت آفرین و احساس ارزشمندی گام بر می‌دارد. 

بنابراین، اشک ریختن و عزاداری برای معصومین(ع)، غمگینی و ماتم ناهنجار و بیمارگونه نیست!

بلکه عین هنجارهای دینی و اجتماعی و مساوی با سلامت روح و روان است.

۵) تأثیرات عزاداری بر معصومین(ع) را در جهات: عاطفی، سیاسی، دینی و تربیتی قابل توضیح و تبیین است.

۶) محفل ائمه معصومین(ع)، در واقع مکتب آن‌هاست و دراین مکتب، درس دین‌داری، آزادگی و جوانمردی، تعلیم داده می‌شود و تنها مرهم نهادن بر دل داغ دیدگان نیست. از اینرو، هم «شعر» است و هم «شعور»؛ هم «احساس» است و هم «ادراک» و هم «بصیرت».

٧)باطن گریه انواعی دارد. یک نوع آن معطوف به نیازهای سرکوب شده است و می‌تواند با افسردگی همبستگی مثبت داشته باشد و کنشگری اجتماعی فرد را مختل سازد!

اما انواع دیگر، مثل: گریه ناشی از علاقه و ارتباط، عقیده و گریه بر مظلوم، امید بخش است و حرکت آفرین و رابطه معکوسی با افسردگی دارد!

٨)از دیدگاه روانشناختی، هر نوع غمگین بودنی، افسردگی و نابهنجاری تلقی نمیشود. غمگینی، هنگامی مرض محسوب می‌شود که واجد شاخصه‌هایی همچون: خلق افسرده طولانی، کناره‌گیری اجتماعی، احساس بی ارزشی، رفتارهای غیر تطابقی، احساس گناه، قصد خودکشی، افت واضح عملکرد و ... باشد.

٩) علل مهم بروز افسردگی شامل: عوامل ژنتیکی، محیطی و فاکتورهای روانشناختی است!

همچنین عواملی مثل: تغییر ساختار مغزی، سابقه خانوادگی، تغییرات اساسی در زندگی، بیماری‌های_جسمی، مشکلات مزمن سلامتی، استرس و سوء مصرف مواد مخدر، می‌توانند احتمال ابتلا به افسردگی را افزایش دهند.

و اما در عوامل اجتماعی باید به: افت امنیت_روانی، کاهش امنیت و بحران‌های اقتصادی و شغلی، تعارض در هویت اجتماعی، شکاف طبقاتی و افول اخلاق و ارزشهای الهی و انسانی اشاره کرد!

١٠) در متون متعدد علمی و در جوامع مختلف، ثابت شده که دین درونی و رفتار و مناسک_مذهبی با سلامت روان ارتباط مستقیم دارد و باعث کاهش افسردگی و خودکشی می‌شود.

توقف، ممنوع!

یکی از راه های رشد و پیشرفت جوامع، تکثّر کار و فعالیت اقتصادی است. فارغ از رسالت دولت ها، مردم نیز در تحقق این امر نقشی اساسی دارا هستند. گردش سرمایه، راهی درست و تأثیرگذار در رونق اقتصادی جوامع است. بسیاری از ثروت ها در حالتی راکد به سر برده و نفعی از آن عاید دیگران نمی شود:

"انسان از خود چیزی دردناک تر از مال صامت (پول نقد یا طلا و نقره) بر جای نگذاشت. راوی پرسید: پس چه کند؟ امام فرمود: آن را در تولید باغ و مزرعه یا خانه به کار گیرد."1

به کار گیری این سرمایه های راکد علاوه بر رشد کشور و رونق کسب و کار و البته اجر اخروی، معیشت صاحبان سرمایه را نیز بهبود می بخشد. اسلام طرفدار بهره وری از ثروت های بی مصرف است:

"هر نعمتی که خدا بر تو ارزانی داشت، بهره آور ساز ..."2

شاید عده ای به غلط گمان کنند پرداختن به فعالیت های اقتصادی ممکن است دلبستگی به امور دنیا و غفلت از آخرت را به دنبال داشته باشد. ثروت نه یک هدف که ابزاری برای رشد معنوی و آبادانی دنیا و آخرت مؤمنان است:

"مردی به امام صادق علیه السلام عرض کرد: به خدا سوگند ما در پی دنیا هستیم و دستیابی به آن را دوست داریم. آن حضرت فرمود: می خواهی با آن چه کنی؟ گفت: می خواهم زندگی خود و خانواده ام را تأمین و صله رحم کنم و صدقه دهم و حج و عمره بگزارم. امام علیه السلام فرمود: این، دنیا طلبی نیست. این آخرت طلبی است."3

با این وصف، اسلام کار اقتصادی و افزایش ثروت از راه حلال را یک ارزش می داند و سرمایه های مادی را از این جهت که باعث پیشرفت جامعه، اشتغال زایی، فقرزدایی و خیرخواهی نسبت به دیگران شود، مورد توجه و اهمیت می داند.

برخلاف تبلیغات دشمنان دین، اسلام نه تنها عامل عقب افتادگی مادی و اقتصادی مردم نیست، بلکه شور و نشاط اقتصادی را راه برون رفت جامعه از مفاسد ناشی از فقر و بیکاری می داند. از این منظر کسی که برای رضای خدا به فعالیت اقتصادی پرداخته و سرمایه خود را در مسیر کار و تولید به کار بسته و این رویکرد را در راستای خیرخواهی برای خود و دیگران معتبر بداند در واقع علاوه بر نفع مادی، معنویت و آخرت گرایی را رسمیت بخشیده و دین را به معنای واقعی کلمه، درک نموده است.

اسلام معتقد است دو روز عمر مؤمن نباید با هم برابر باشد. این موضوع نشان می دهد رشد مادی و معنوی افراد یک امتیاز و حُسن تلقی شده و از دیدگاه اسلام، توقف و خمودگی و فرسایش معنایی ندارد.

1- الفقیه، ج3، ص170، زاره از امام صادق علیه السلام.

2- امام علی علیه السلام، نهج البلاغه، نامه69.

3- الکافی، ج5، ص72.

راه گشا

یک نکته ای دارد، شهید ابراهیم هادی که گاه به دوستان خاصش توصیه کرده و البته توصیه ای مجرّب و کاربردی است.

می گفت: پیامبر وقتی دید حضرت زهرا سلام الله علیها، غمگین است و فشار زندگی روی دوشش سنگینی می کند آن تسبیحات معروف را به او سفارش کرد ...

هر وقت خسته شدیم و می خواهیم مشکلات از سر راهمان برداشته شود، ذکر تسبیحات حضرت زهرا را بگوییم.

تداوم انقلاب، در گرو حاکمیت اخلاق

محور فعالیت های انقلاب اسلامی از بدو شروع مبارزات ضد ستمشاهی، مبتنی بر معنویت و آموزه های اخلاقی بود. نماز ظهر عاشورا نمادی از دلبستگی مجاهدان فی سبیل الله به احکام دین است که حتی در بحبوحه خطر نیز دل از تعلقات معنوی و اجرای فرامین الهی نبریده و در همه مقاطع حرکت و جوشش انقلابی خویش رضایت خدا را مدّنظر قرار می دهند.

امام(ره) هر نوع ظلم در روند مبارزات را نهی می نمود و از سوی دیگر بر ضرورت انس بیشتر با خدا تأکید داشت.

از همین رو، نسلی انقلابی در جریان نهضت اسلامی ایران پدید آمد که مصداق آیه "الذین یومنون بالغیب" قرار گرفته و در همه احوال و امور، همواره خود را در محضر خدا می دید.

تقوا چیزی جز انس با خدا و نظارت بر خود از زاویه حاکمیت الهی نیست و تحقق این امر تنها در گرو ایمان کامل انسان ها به معاد و باور قلبی به حساب و کتاب الهی است.

گام دوم انقلاب، گام دوم انقلابی اسلامی است که با محوریت اخلاق و معنویت و عرفان و شور و شعور و حماسه شکل گرفت و در ورای همه جاذبه های مادی و بر خلاف تفکرات سیاسی ماکیاولی، قدرت را نه یک هدف، که ابزاری برای آبادانی آخرت دانسته و از این رهگذر، خدمت به خلق و توجه به مردم به عنوان ولی نعمتان انقلاب را دستمایه جلب رضایت خدای متعال می داند.

"اخلاق اسلامی" باید به عنوان عنصری سرنوشت ساز و مقوّم انقلاب اسلامی در عرصه های داخلی و بین المللی همواره مورد دقت و توجه برنامه ریزان و سیاستگذاران فرهنگی قرار بگیرد. بی تردید فرهنگ خدمت رسانی برآمده از اخلاق اسلامی است که با کمک عناصر محوری اندیشه انقلاب از قبیل استکبارستیزی، ساده زیستی و عدالت خواهی، تمدن نوین اسلامی را در سراسر عالم رقم خواهد زد.

انقلاب اسلامی زنده است!

گاه وقتی سخن از دستاوردهای انقلاب اسلامی به میان می آید، زود دنبال تهیه فهرستی از پیشرفت های علمی و صنعتی و خدماتی و رفاهی و ... می رویم که البته همه این موارد در جای خود مهم و قابل اعتنا است؛ اما فراموش نکنیم جمله معروف حضرت امام را که فتح خرمشهر را نه فتح خاک که فتح ارزشهای اسلامی دانست.

بزرگ ترین ثمره انقلاب اسلامی تربیت انسانهایی است که ورای همه تعلقات مادی، انسانیت انسان را به رخ کشانده و فارغ از تمایلات غریزی، حرکت به سوی تکامل و فتح قله های شرف و انسانیت و کرامت را سرلوحه خویش قرار داده اند.

مطالعه زندگی نورانی بسیاری از شهدای گرانقدر انقلاب حاکی از تحول شگرفی است که آشنایی با راه امام و اهداف اسلام در روند حیاتشان پدید آورده است.

شهدای مدافع حرم در عصری که دشمن درصدد به فراموشی سپردن ارزش های اسلامی از طریق شبیخون فرهنگی بود، احیای دوباره طریقت رستگاری و جلوه ای از تربیت نسل پرفروغ جوانان انقلاب اسلامی است که نوید اهتزاز پرچم لااله الاالله بر تارک گیتی را سر میدهد.

انقلاب اسلامی زنده است و با نشاط و پرقدرت به دنبال تحقق آرمانهای انسانی و الهی؛ حرکت جهانی اش را تداوم خواهد بخشید.

دلسوزان انقلاب اسلامی و فعالان عرصه دفاع از ارزشها با تمرکز بیشتر بر عنصر تربیت، تقویت باورهای دینی و پررنگ سازی هنجارهای اخلاقی را باید به عنوان مولفه ای اساسی در حفظ انقلاب و تضمین گام های بعدی این راه، مدّنظر قرار داده و جهاد در عرصه تقابل با ناتوی فرهنگی دشمنان را یک فریضه مهم تلقی نمایند.

نشر معارف الهی و تبیین اهداف مقدس انقلاب اسلامی و تمدن بزرگ و نوین اسلامی که با همت جوانان آزادی خواه و عدالت طلب سراسر جهان محقق خواهد شد مستلزم میدان داری نسلی است که آموزه های مکتب وحی را در تار و پود وجود خود حس نموده و دستیابی به اهداف دین و انقلاب را همواره دغدغه مستمر خویش بداند.

از ماه رجب قدردانی کنید

باید همه به یکدیگر تبریک عرض کنیم [این ] توفیق الهی را که توانستیم بار دیگر وارد ماه رجب بشویم. ماه رجب یک فرصت تقرّب به ارزشهای الهی و تقرّب به ذات مقدس پروردگار و فرصت خودسازی است.

این ایامی که در روایات ما به عنوان ایام برجسته معرفی شده اند، اینها همه فرصتند؛ هر فرصتی هم نعمت است و هر نعمتی هم نیازمند شکر و سپاس است. شکر و سپاس نعمت هم این است که انسان نعمت را بشناسد، بر طبق اقتضای این نعمت رفتار کند، از آن بهره ببرد، نعمت را از خدا بداند و آن را در راه خدا به کار ببرد؛ ماه رجب از این نعمتها است. بعد هم ماه شعبان است که آن هم نعمت دیگری است و این دو ماه از نظر کُمَّلین و اهل توحید و اهل معنا مقدمه ی ماه رمضانند؛ و ماه رمضان ماه عروج است، ماه رفتن به معراج است، ماه تزکیه است، ماه تصفیه است که همه ی ما به اینها احتیاج داریم.

از ماه رجب قدردانی کنید؛در این ماه توسلات خودتان به درگاه پروردگار عالم را هرچه می توانید بیشتر کنید؛ به یاد خدا باشید و کار را برای خدا انجام بدهید؛ این تلاشی که می کنید، این زحمتی که میکشید، برای خدا قرار بدهید. مقام معظم رهبری 6/2/1394

انقلاب چگونه از گزند حوادث مصون می ماند؟

آیت الله محمدی از علمای طراز اول شمال کشور و تولیت مدرسه علمیه روحیه شهرستان بابل چند روزی است که در بستر بیماری است و بعضی از مسئولان هم از عیادت وی بی توفیق مانده اند.

به مناسبت ایام الله دهه فجر، عبارتی کوتاه از این عارف و عالم بزرگ در خصوص رمز و راز مصونیت انقلاب از گزند حوادث و شرط استمرار آن را که در شهریور سال 1385 در مصاحبه با نشریه سبزسرخ بیان داشت تقدیم خوانندگان عزیز می نمایم:

"هر ایرانی در زمان حال و آینده باید زحمات شهدا را ارج بگذارد. ارج گذاردن به شهدا تحقق آرمان‌های آن‌هاست. به نظر، هر چه مسائل معنوی در سطح جامعه پررنگ‌تر شود انقلاب از آسیب‌ها مصون‌تر است و به عکس، هر چه تعهد نسبت به قوانین الهی کمرنگ‌تر شود آسیب‌پذیری انقلاب بیش‌تر خواهد شد."