چگونگی وقوع فتنه بابیّه در مازندران

در دوران سلطنت محمدشاه و ناصرالدین شاه سراسر ایران دارای درگیری، شورشها و طغیان های مردمی بود .بسیاری از این فتنه ها با بهانه های مختلفی رخ می داد و حتی برخی جنبه دینی نیز داشته است و البته ارتباطی با بابیت به طور مستقیم نداشت. از جمله این آشوبها می توان به فتنه برعلیه علی اشرف ماکویی، حاکم زنجان و اخراج او به خاطر بدرفتاری با مردم و تعدی او به یک زن مسلمان، بدون موازین شرعی اشاره کرد.

 فتنه ها و آشوبهای دیگری نیز در شهرهای خراسان، تبریز، یزد، کرمان، کردستان، کرمانشاه، شیراز، رفسنجان، گیلان، مازندران و بسیاری از مناطق دیگر روی داد که در عمده این فتنه ها، آشوبگران فقط بهانه ای را می خواستند تا علیه حکومت و عمال حکومتی شورش کنند. سیاسیون و سرکرده های بابی نیز از این فرصت استفاده نموده و به بهانه های مختلفی، همچون آماده سازی برای ظهور موعود و نجات دهنده مردم و غیره، بخشی از مردم را نیز با خود همراه کرده و در زنجان، مازندران و نیریز فارس، توانستند وقایع خونینی را پدید  آورند که اگر چه در تمام آنها نیز شکست در اردوی بابیان رقم خورد. امّا به هر شکل این اتفاقات و حادثه ها در سرزمین ایران و هر دو طرف نزاع فرزندان این کشور بودند.

                                                         تاریخ پایان فتنه بابیّه

 در این شورش که ملا حسین بشرویه‏ای و ملامحمد علی بارفروشی، از اصلی ترین یاران باب فرماندهی این نبرد را بر عهده داشتند و هر دو نیز در آن کشته شدند با حفر  خندقی، اطراف قلعه خود را برای جنگ با قوای دولتی آماده ساختند.

  شوقی افندی می نویسد: این کارزار که قسمت اعظم آن در جنگل مازندران به وقوع پیوست، مدّت یازده ماه بطول انجامید.( قرن بدیع – شوقی افندی)

نبیل زرندی تاریخ واقعه مازندران را از روزی که  ملا حسین عمامه سبز باب را بر سر نهاد و از مشهد بسوی مازندران حرکت کرد، ثبت کرده است و می نویسد: وقوع این مطلب مهمّ تاریخی در روز نوزدهم شعبان سال هزار و دویست و شصت و چهار هجری بود. 

از وقایع تأسف بار که ماهیت شیطانی یاران باب را به نمایش می گذارد، هجوم بر مردم ساده دل پیرامون قلعه است که هیچ توجیه قابل قبولی برای آن وجود ندارد.  بابیان چون راهزنان با شقاوت و بیرحمی تمام به قتل و غارت ایشان می‏پرداختند. حاج میرزا جانی کاشی از مورخین بابی و علاقمندان به علی محمد باب، در کتاب خود آورده است: جمعی رفتند و در شب یورش برده، ده را گرفتند و یک صد و سی نفر را به قتل رسانیدند، تتمه فرار نموده، ده را حضرات اصحاب حق، خراب نمودند و آذوقه ایشان را جمیعاً به قلعه بردند.( نقطة الکاف)

  شکست چیزی بود که ملامحمد علی بارفروشی (قدوس) رهبر بابیان، هرگز به آن نمی اندیشید. او و یارانش به پیروزی خود امید بسیار داشتند. پس میان ایشان و نیروی دولتی جنگ در گرفت و فتنه آنان با پیروزی قوای دولت و کشته شدن ملامحمد علی بارفروشی در سبزه میدان بارفروش‌ (بابل فعلی)، در 23 جمادی الثانی 1265 پایان گرفت.

منبع: فتنه های بابیت

نویسنده: عبدالقادر همایون