نسخه ای برای همه عصرها

اندیشه مقاومت در دفاع مقدس

 

مقدمه

دوران باشکوه دفاع مقدس، دوره ای سخت و تاریخی بود که به اقتضای شرایط آن، درون مایه ایمانی و فرهنگی ملت مسلمان ایران نمایان شد. این برهه به دلیل برخورداری از برخی ویژگی ها، می تواند به عنوان سرلوحه ای برای همه دوران های آینده این سرزمین محسوب شود.

یکی از بزرگترین آموزه های دفاع مقدس، فرهنگ مقاومت در مقابل زیاده خواهی های دشمنان بوده است. در دو بخش به جلوه هایی از این فرهنگ می پردازیم:

الف- چرا مقاومت؟!

علت طرح این پرسش و پاسخگویی به آن مستلزم نگاهی گذرا به واقعیت های تلخ و شیرین دوران جنگ تحمیلی است:

1- مختصات جبهه دشمن

دشمن از همه نوع تجهیزات مدرن برای آغاز تهاجمی گسترده به ایران اسلامی برخوردار بود. پشتیبانی شدید کشورهای مختلف جهان از رژیم بعث عراق را نیز نباید نادیده نگرفت. در گزارش منتشر شده سازمان ملل متحد در خصوص کمک های غرب به برنامه های تسلیحاتی عراق آمده است:

عراق تسلیحات خود را از 150 شرکت آلمانی، آمریکایی و انگلیسی تهیه کرده است. بر اساس گزارش ها، دولت عراق از سال 1975 توسط 80 کمپانی آلمانی، 24 شرکت آمریکایی و حدود 12 شرکت انگلیسی و چند شرکت سوئیسی، ژاپنی، ایتالیایی، فرانسوی، سوئدی، برزیلی و آرژانتینی تجهیزات دریافت کرده است. آلمان بیشترین کمک را به برنامه اتمی با 27 شرکت و آمریکا با 24 شرکت و انگلیس با 11 شرکت انجام داده اند.1

در اواخر دوران جنگ نیز شاهد دخالت مستقیم ارتش آمریکا به نفع عراق و حمله به سکوهای نفتی و هواپیمای مسافربری جمهوری اسلامی ایران بودیم. سازمان ملل متحد نیز هیچ گاه موضع روشنی در محکومیت تجاوز ارتش عراق اتخاذ نکرد.

2-مختصات جبهه خودی

جمهوری اسلامی، یک نظام نوپا بود. مشکلات داخلی ایران اسلامی مانند خیانت، ترور، کودتا، آشوب های جدایی طلبانه در نقاط مختلف کشور، محاصره اقتصادی و... کشور را درگیر فراز و نشیب هایی کرده بود که هر یک از آنها به تنهایی می توانست منجر به سقوط یک حکومت بشود. دشمن براساس محاسبات مادی، یقین داشت ایران توان مقابله با تجاوز ارتش ورزیده عراق را ندارد.

"اف دی آر، اسوشیتد پرس نیویورک" در تاریخ 5/7/1359 (27 سپتامبر 1980) به نقل از هنری کسینجر، مغز متفکر کاخ سفید، می نویسد:

جنگ ایران و عراق کوتاه مدت خواهد بود و حداکثر 10 روز دیگر ادامه خواهد داشت و عراق برنده جنگ خواهد بود.2

یکی دیگر از موانعی که ایران در برابر خود می دید تحریم تسلیحاتی بیگانگان بود که حق دفاع را از ملت ما سلب می کرد.

مقام معظم رهبری در این خصوص فرموده اند:

... ما یک وقت می خواستیم برای جبهه ها سیم خاردار –که در داخل کشور نداشتیم و تولید نمی شد- از جایی وارد کنیم. همین شوروی سابق اجازه نداد ما سیم خاردار را از داخل کشورش عبور دهیم و به ایران بیاوریم. گفت این وسیله جنگی است! این در حالی بود که هواپیمای روسی، کارشناس روسی، افسر روسی، موشک روسی، مواد منفجره روسی و تمام امکانات روسی، آن طرف جبهه در اختیار دشمن و طرف مقابل ما در این جنگ بود3... آن طرف آمریکا و اروپا هم بود. همین فرانسه، آن روز "میراژ" علیه ما می فرستاد، "سوپراتاندارد" علیه ما می داد...4

3- دوراهی تسلیم یا مقاومت!

ارتش ایران به دلایلی چون جا به جایی در رده های فرماندهی و... از آمادگی کافی برای رویارویی با دشمن برخوردار نبود.  نیروهای مسلح دیگر ایران مانند سپاه و بسیج نیز از آموزش های نظامی و سلاح کافی بی بهره بودند. این مسئله سبب شد صدها کیلومتر از خاک کشور به تصرف اشغالگران دربیاید. فرمانده وقت کل قوا نیز فردی خائن بود که با طرح استراتژی مشکوک خود یعنی دادن زمین و گرفتن زمان! عملاً روند تدافعی نیروهای رزمی کشور را مختل می کرد.

اکنون باید به این پرسش پاسخ داد، در چنین شرایطی که دشمن از انواع تسلیحات مدرن دنیا برخوردار بوده و کیلومترها از خاک کشور را اشغال نموده و مسئول اجرایی و نظامی کشور –بنی صدر خائن- مقاومت در مقابل دشمن را بی فایده دانسته و از ورود سلاح به جبهه مدافعان میهن ممانعت به عمل می آورد، یک رزمنده با چه انگیزه ای قادر به تقابل با تجاوز دشمن خواهد بود؟

به طور مثال فرمانده وقت سپاه خرمشهر، شهید سید محمد جهان آرا می توانست به استناد یک نگاه ساده اداری، عدم حمایت مسئولان ارشد (بنی صدر و وابستگانش) را توجیهی برای عقب نشینی در برابر دشمن دانسته و از ادامه نبرد تدافعی خود و نیروهای جان برکفش که نتیجه آن ناامیدی دشمن از محاسبات تئوریسین های نظامی خود در تصرف زودهنگام خوزستان و رسیدن به تهران! بود، صرف نظر کند. این اتفاق منجر به آن می شد که خرمشهر، همان روز اول جنگ، تبدیل به "المحمره" می شد، آبادان به "عبادان" تبدیل می گردید و حساب اهواز و اندیمشک هم با کرام الکاتبین بود!

4- بصیرت، رمز استقامت

طبیعی است که در شرایط مذکور ممکن است هر انسانی به این نتیجه برسد که دور از هر نوع سختی و دردسر به شهر و دیار خود رفته و به زندگی عادی خویش ادامه دهد؛ اما آن چه که در دفاع مقدس رخ داد فراتر از محاسبات مادی و تمایلات نفسانی و غریزی بود. رزمندگان جبهه حق، بی اعتنا به سختی ها و موانع پیش روی خود، تکلیف را در عمل به اعتقاد خویش یافتند؛ اعتقادی که التزام به امر ولایت، اصلی ترین محور آن قرار داشت و باعث شد تا جای جای جبهه های جهاد فی سبیل الله، به کربلای آخرالزمانی عاشورائیان تاریخ تبدیل شود. حرف امام این بود که یک وجب از خاک کشور نیز نباید در دست دشمن بماند. شاگردان مکتب روح الله با تأسی به سیره یاران اباعبدالله علیه السلام با تمام وجود در مقابل دشمن قد علم کردند تا حرف امامشان روی زمین نماند. آنها به خوبی می دانستند که دشمن تنها به دنبال چند وجب خاک نیست و چنانچه یک قدم در برابر زیاده خواهی های دشمن کوتاه بیایند توقع دشمن بیشتر شده و باز هم باید به عقب نشینی روی بیاورند.

این جنگ به خاطر قرارداد 1975 و یا چند صدکیلومتر و نصف اروند نیست. این جنگ به خاطر سرنگونی رژیم جمهوری اسلامی است.5

بنابر آن چه که ذکر شد تنها عنصر ایجاد انگیزه نبرد با دشمن متجاوز در آن شرایط دشوار، التزام به اندیشه پایداری و استقامت در مقابل مطامع ناتمام اهریمنان بود که ریشه آن را باید در عمق باور توحیدی رزمندگان جبهه اسلام جست و جو کرد. بر مبنای این باور، تسلیم و سازش با دشمن، خط قرمز یک مسلمان و مؤمن حقیقی است. در این آموزه که برآمده از نهضت سرخ عاشوراست، مرگ با عزت بهتر از زندگی با ذلت است.

ب- نتیجه استقامت

اگر چه برای مقاومت در مقابل دشمن باید شرایط سخت و دشواری را پشت سر گذاشت و گاه از رفاه مطلوب طبع بشر دست کشید؛ اما شکی نیست که ثمرات آن بسیار شیرین و سرنوشت ساز است. خرمشهر را باید نماد مقاومت مردم ایران دانست. شهری که مدافعان آن نشان دادند با چنگ و دندان در مقابل دشمن ایستاده و حماسه ای خلق خواهند کرد تا دشمنی که داعیه تصرف چند روزه خوزستان را داشت، رؤیای شوم خود را به گور ببرد.

من مایلم این‌جا یادى از «محمّد جهان‌آرا» شهید عزیزِ خرمشهر و شهدایى که در خرمشهرِ مظلوم آن‌طور مقاومت کردند بکنم. آن‌روزها بنده در اهواز از نزدیک شاهد قضایا بودم. خرمشهر در واقع هیچ نیروى مسلّحى نداشت؛ نه که صدوبیست هزار نداشت بلکه ده هزار، پنج هزار هم نداشت. چند تانک تعمیرىِ از کار افتاده را مرحوم شهید «اقارب‌پرست» - که افسر ارتشى بسیار متعهّدى بود - از خسروآباد به خرمشهر آورده بود، تعمیر کرد. (البته این مال بعد است. در قسمت اصلىِ خرمشهر که نیرویى نبود). محمّد جهان‌آرا و دیگر جوانان ما در مقابل نیروهاى مهاجم عراقى - یک لشکر مجهّز زرهى عراقى با یک تیپ نیروى مخصوص و با نود قبضه توپ که شب و روز روى خرمشهر مى‌بارید - سى و پنج روز مقاومت کردند. همان‌طور که روى بغداد موشک مى‌زدند، خمپاره‌ها و توپ‌هاى سنگین در خرمشهر روى خانه‌هاى مردم مرتّب مى‌باریدند. با این‌حال جوانان ما سى و پنج روز مقاومت کردند؛ اما بغداد سه روزه تسلیم شد! ملت ایران! به این جوانان و رزمندگانتان افتخار کنید. بعد هم که مى‌خواستند خرمشهر را تحویل بگیرند، دوباره سپاه و ارتش و بسیج با نیرویى به‌ مراتب کمتر از نیروى عراقى رفتند خرمشهر را محاصره کردند و حدود پانزده هزار اسیر در یکى دو روز از عراقی‌ها گرفتند.6

دیری نپائید که در نتیجه صبر و مجاهدات رزمندگان بی ادعای جبهه حق، سرنوشت نبرد، برخلاف محاسبات مادی دشمنان رقم خورد و بدخواهان اسلام و ایران مجبور به پذیرش جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک قدرت تأثیرگذار گردیدند:

ایران یکی از قدرت های واقعی منطقه است که دارای ذخایر عظیم نفت در قلمرو وسیع و پرجمعیت خود می باشد؛ هزاران سال است که این امپراتوری به عنوان تنها قدرت مسلط کل منطقه شناخته شده است. اکنون در زمان آیت الله خمینی این قدرت چندین برابر شده است.7

آن چه مسلم است این است که در طول این سال ها نه ماهیت نظام اسلامی ایران تغییری یافته و نه در ماهیت خبیثانه غرب، تحولی ایجاد شده است. این که چرا دشمنان ایران اسلامی برای تقابل با تفکر اسلام ناب، جنگ مسلحانه را کنار گذاشته و سراغ گزینه هایی غیر از رویکرد نظامی رفته اند را باید در مقاومت مثال زدنی مردم این مرز و بوم در طول دوران دفاع مقدس جست؛ مقاومت جانانه ای که برای سال های سال ایران را از گزند تجاوز نظامی بیگانگان در امان نگاه خواهد داشت. تجربه آموزنده ایثار و شهامت مرد و زن شهادت طلب ایرانی، درس عبرت برای دوست و دشمن است. درسی که دشمن گرفت این بود که نمی توان با زور سرنیزه، مردمی آزاده را به اسارت خواسته های چپاولگرانه خود درآورد. دوستان نیز باید از تجربه ایستادگی و مقاومت مردم ایران در کوران حوادث دفاع مقدس این نکته را بیاموزند که تلخی های موقّت و زودگذر پایداری و صبر در مقابل فشارهای دشمنان، دیر یا زود به سرانجامی شیرین ختم شده و استقلال و عزّت کشور و ملت را به همراه خواهد داشت.

1-لایه های پنهان جنگ، ص37، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس

2-پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، جنگ ایران – عراق از نگاه مطبوعات جهان، جلد دوم، ص94

3-مقام معظم رهبری 6/7/1379

4-مقام معظم رهبری 25/6/1389

5-لایه های پنهان جنگ، ص2، به نقل از طه یاسین رمضان نخست وزیر عراق،

6-مقام معظم رهبری 22/1/1382

7-جنگ جهانی چهارم، دیپلماسی و جاسوسی در عصر خشونت، کنت دمارانش (رئیس سابق سازمان جاسوسی فرانسه) انتشارات اطلاعات

 سیدحمید مشتاقی نیا