صدسال بعد با این شبهه چه باید کرد؟
فرض کنید خداوند به شما صد یا صد و پنجاه سال دیگر مهلت داد که در این دنیا زندگی کنید. فرض محال که محال نیست!
صد، صد و پنجاه سال بعد زنده اید و بسته به شرایط روزگار خود احساس می کنید باید گامی برای شهدا برداشته و یاد و آموزه های آنان را به عنوان یک فرهنگ سازنده و تعالی بخش در جامعه خود احیا نمائید. به دور و برتان که نگاه می کنید هیچ یک از رزمندگان دوران دفاع مقدس را در قید حیات نمی بینید. برای ترویج فرهنگ شهید و شهادت، چاره ای ندارید جز این که از کتاب ها و آثار منتشر شده آن دوران به عنوان تنها منابع موجود و میراث گرانسنگ دوران ایثار و رشادت استفاده نمائید. تا می آئید اندکی به خود جنبیده و قشر جوان جامعه را به سمت الگوگیری از شخصیت های ثبت شده در این کتاب ها ترغیب نمائید ناگهان چشمتان به مقاله ای می افتد که نویسنده آن بنای آثار مکتوب دفاع مقدس را به چالش کشیده و قابلیت استناد به آن کتاب ها را مورد شبهه قرار داده است. شما به خوبی و بهتر از هر کسی می دانید که فرهنگ ایثار و شهادت در زمان حیات رزمندگان و راویان خاطرات آن دوران نیز دارای بدخواهانی جدی بوده چه برسد به زمانی که قرن ها از آن روزگار گذشته است. به هر حال دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی، نیک دریافته اند که الگوگیری جوانان نسل های جدید ایران اسلامی از شهدای بلندمرتبه ای که جوانی خود را وقف احیای آموزه های دین اسلام و مقابله با زیاده طلبی چپاولگران تاریخ کرده اند منافع آنان را با خطر نابودی مواجه می سازد؛ پس چاره ای نداشته و ندارند جز این که به انحای مختلف، به هجو و تحریف و انکار وقایع انسان ساز دوران دفاع مقدس بپردازند.
داشتید فرض می کردید که صد، صد و پنجاه سال بعد، یک روز صبح از خانه بیرون آمده اید و روزنامه ای خریده اید که در یکی از صفحات آن بنیان خاطرات و ارزش های به جامانده از شهدا با چنین شبهه ای مواجه شده است:
" ... زندگی شهدای دفاع مقدس و حماسه های نقل شده درباره آنان افسانه ای بیش نیست. عده ای برای آن که با انتساب خود به افرادی بزرگ، کسب وجهه ای در زمان خویش نمایند با استفاده از قدرت تخیل خود دست به خلق ذهنی قهرمان هایی کاذب زده اند.... بالاترین دلیل در غیرقابل اعتماد بودن بسیاری از متون به جا مانده از آن دوران این است که هیچ یک از کتاب های منتشر شده پس از جنگ تحمیلی از نظارت کافی برخوردار نبوده اند. به طور مثال هیچ قانونی وجود نداشته که از نویسنده کتاب خاطرات دفاع مقدس مدرکی بخواهد که ثابت کند آیا او حضوری در جبهه داشته است یا خیر؟! یا این که آیا خاطرات نقل شده در زمان خود مورد تأیید چند نفر از شاهدان موثق قرار گرفته است؟ نبود چنین نظارتی احتمال تحریف و غیرواقعی بودن خاطرات ثبت شده و تأثیر انگیزه های شخصی را قوت می بخشد. با این وصف دیگر نمی توان خاطرات و مکتوبات به جا مانده از دوران دفاع مقدس را مجموعه ای متقن دانست چه برسد به آن که بتوان از آن به عنوان یک فرهنگ، الگو گرفت..."
خواندن چنین مطلبی حسابی حالتان را می گیرد. احتمال می دهید فراگیر شدن چنین شبهاتی، دیر یا زود، اساس گنجینه فرهنگی دفاع مقدس و آموزه های مکتب ایثار و شهادت را به چالش کشانده و ضرورت ترویج آن را در ذهن جوانان با شبهه و تردید جدی مواجه سازد. بنابر باورهای خود و دغدغه ای که برای پررنگ ساختن راه و هدف شهدا دارید تلاش می کنید پاسخی برای این شبهه فرهنگ سوز! پیدا نمائید. هیچ یک از شاهدان حماسه های بزرگ شهدا نیز دیگر در قید حیات نیستند تا به کمک شما آمده و بر صداقت خاطراتی که درباره علمداران بی ادعای خمینی، بیان شده است شهادت دهند. به نظر شما آن موقع چه کاری از دستتان برمی آید؟
حالا بگذارید با ذکر یک مثال تاریخی به طرح این بحث ادامه دهیم.
در دوران حکومت بعضی از غاصبان جایگاه امامت، پول هایی خارج شد تا به واسطه آن احادیثی جعلی منتسب به پیامبر اکرم (ص) اشاعه پیدا کند. بخشی از احادیث نیز دچار تحریف شد. احادیثی نیز سوزانده شد و محو گردید. امروز حوزه های علمیه مجبور هستند با بهره گیری از علومی همچون رجال و درایه و تراجم به بررسی اسناد و راویان احادیث بپردازند تا روایت های درست را از نادرست تشخیص دهند. با این حال هنوز هم بسیاری از دشمنان تشیع با استفاده از برخی احادیث غیر موثق که متأسفانه در تعدادی از کتب نقل شده است به هیاهوی تبلیغی و تخریب آئین شیعه دست می زنند. آیا این پیش بینی محتمل نیست که مثلاً صد یا صد و پنجاه سال دیگر برای اثبات حقانیت خاطرت دفاع مقدس با مشکل مواجه شده و به زحمت بیفتیم؟
چند سالی است که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها در صورتی به کتاب های دفاع مقدس مجوز انتشار می دهد که محتوای آن از سوی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس و یا کنگره های بزرگداشت شهدا مورد تأیید قرار گرفته باشد. اصل این قانون نشان می دهد دغدغه نسبت به خطر تحریف خاطرات دفاع مقدس در بین مسئولان امر وجود داشته است.
این مصوبه به دلیل عدم جامعیت، متأسفانه نتوانسته کارکرد لازم را به همراه داشته باشد. راقم این سطور بارها شاهد بوده است که برخی مسئولان نظارتی بنیاد حفظ آثار با اعمال سلیقه های شخصی، باعث دلسردی نویسندگان و پژوهشگران دفاع مقدس گردیده اند. به طور مثال یکی از کارشناسان بنیاد مذکور از آن جا که به تشخیص خود کتاب فرهنگ جبهه را غیرمعتبر! می دانست استناد به منابع آن در کتابی پژوهشی را مردود شمرد.
یکی دیگر از ضعف های این مصوبه، قابلیت دور زدن قانون توسط برخی ناشران است. باز هم راقم این سطور، خود شاهد بوده است که کتابی از سوی کارشناسان بنیاد حفظ آثار در یکی از استان ها مردود شمرده شد اما ناشر آن، نامه تأیید کتاب خود را از بنیاد حفظ آثار یکی دیگر از استان ها دریافت نمود!
مهم ترین ضعف این نوع نظارت سطحی، زمینه سازی برای ظهور همان شبهه ای است که در ابتدای این گفتار بدان پرداختیم. واقعیت آن است که امروز اگر یک جوان جنگ ندیده هم بر اساس تخیلات خود کتابی را با عنوان خاطرات شخصی اش از دوران جنگ تحمیلی منتشر نماید هیچ ناظری متوجه این امر نخواهد شد. حتی وزارت فرهنگ و ارشاد نیز مدرکی از شناسنامه نویسنده کتاب درخواست نمی کند. این مطلب را کسی ادعا می کند که خودش بارها از پیچ و خم های اداری این نهادها عبور کرد و سهل انگاری بعضی مسئولان را شاهد بوده است. در گوشه و کنار، گاه کتاب هایی در خصوص دفاع مقدس منتشر می شود که برخی خاطرات آن از سوی همرزمان نویسنده به شدت مورد خدشه قرار می گیرد. کافی است نام چند نمونه از این آثار مخدوش در بین نسل های بعد فاش شود آن وقت است که بدخواهان فرهنگ ایثار و شهادت، همان چند اثر مخدوش را با سوءاستفاده از فقدان قوانین جامع نظارتی، دستاویزی قرار خواهند داد که با تعمیم و سرایت آن به سایر آثار دفاع مقدس از اساس استناد این کتب و خاطرات را به ورطه تردید بکشانند.
تصویب و اعمال قوانین جامع نظارتی بر آثار مکتوب دفاع مقدس، امری بایسته و انکار ناپذیر است که انشالله محقق خواهد شد.
در کنار تصویب چنین قانونی، لازم است با راه اندازی یک پایگاه اختصاصی کتب دفاع مقدس، برای هر یک از این کتاب ها پوشه ای اختصاص داد که در آن، مجموعه نقد و نظرهای کارشناسان و خوانندگان آثار به همراه توضیحات مصنف گردآوری شود. مشابه این پیشنهاد در کتاب " دا " تا حدودی جامه عمل پوشیده است. نویسنده این اثر فاخر در انتهای کتاب خود، نوشته هایی از برخی شاهدان عینی وقایع ذکر شده را ثبت و درج نموده که کمک شایانی بر اتقان متن و استناد محتوای اثر می نماید.
"مستند سازی" خاطرات دفاع مقدس در زمان حیات نویسندگان و شاهدان آن خاطرات، اگر چه کمی دشوار به نظر می رسد، اما توجه به خطرات تاریخی پیش روی این خاطرات که به زوایایی از آن اشاره شد ما را متقاعد می سازد که حتی اگر کمترین ثمره این تلاش ها ارائه حداقل ده کتاب مستند و غیرقابل خدشه به نسل های بعد تاریخ کشورمان باشد باز هم ارزش آن را خواهد داشت که به چنین اهتمام مجدّانه ای دست بزنیم.
والسلام علی عبادالله الصالحین.
